حمایت از طرح های صنعتی: مطالعه تطبیقی حقوق بین الملل مالکیت فکری و ایران

مالکیت فکری یا مالکیت غیرعینی یا ناملموس که مبتنی برخلاقیت های فکری بشر هستند به عنوان یکی از مسائل اساسی و زیربنایی در معاملات و داد و ستدهای تجاری متجلی است. مالکیت فکری به طور کلی به دو گروه عمده مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری تقسیم می شود. طرح های صنعتی به عنوان بخشی از مالکیت صنعتی، حالت تزئینی و زیبایی کالای مصرفی را تشکیل می دهد. بی شک حمایت از آن، اثرات و منافع بسیار زیادی را برای حامیان به همراه خواهد داشت. از آن جمله می توان به انتقال تکنولوژی، تولید سرمایه، جذب سرمایه گذاری خارجی، ایجاد انگیزه در طراحان، مخترعان، افزایش واردات و صادرات و ... اشاره کرد. ثبت طرح های صنعتی کانال کسب حمایت از آنهاست که در کشورهای مختلف به شیوه های متفاوت صورت می پذیرد. در کشور ما از حقوق طرح های صنعتی تحت دو نظام کپی رایت و طرح های صنعتی حمایت به عمل می آید. مقایسه نظام های بین المللی ثبت طرح های صنعتی با توجه به مقررات موجود در موافقت نامه های ماهوی و شکلی ( تریپس، لوکارنو، عهدنامه لاهه و کنوانسیون پاریس) و همچنین بررسی اجرای حقوق مالکیت فکری در موافقت نامه تریپس با مقررات و رویه جاری در کشور منافع و مزایای بسیاری در بردارد که اهداف انجام این پروژه را تشکیل داده اند. لذا جهت دستیابی به نتیجه این مقایسه، بررسی چگونگی ثبت و حمایت از طرح های صنعتی در کشور ضروری می نماید. لازم به ذکر است در کشور ما از طرح های صنعتی و حقوق طراح و مالک آن تحت دو نظام کپی رایت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (با توجه به قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348) و طرح های صنعتی در اداره طرح های صنعتی ( با توجه به قانون اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386 ) حمایت به عمل می آید. بررسی شرایط ثبت طرح های صنعتی در این دو مرکز و امکان متمرکز کردن آن از دیگر اهداف این پایان نامه بوده است. جهت دستیابی به این مهم بررسی شرایط و تعداد طرح های صنعتی ثبت شده ایرانی و داخلی و اعتراضات وارده و نحوه رسیدگی به آنها ضرورت داشته است که در این پایان نامه به صورت مشروح و همچنین در قالب نمودار به خواننده ارائه گشته است. از دیگر اهداف پیگیری شده در این پایان نامه بررسی مسائل و مشکلات جاری ثبت طرح صنعتی در کشور بوده است. بدین منظور و جهت دستیابی به نتیجه ای مثمرثمر ضمن اینکه از تجربیات اساتید و بزرگوارانی که در تهیه قانون مرتبط با طرح های صنعتی نقش مهم ایفا نموده اند، پیشنهاداتی نیز در دراین باب ارائه گردیده است. بهرحال آنچه از اهمیت بسزایی برخوردار است این است که بدانیم کشورمان ایران در عرصه مالکیت فکری و بالاخص حقوق طراحان صنعتی چه جایگاهی دارد و با وجود این که چند سالی بیش نیست که از تصویب قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386 و آیین نامه اجرایی آن مصوب سال 1387 می گذرد، با این حال تا چه حد در این زمینه پیش رفته ایم و چه اقداماتی مورد نیاز است تا خود را بیش از پیش با قوانین و نظام های بین المللی هماهنگ سازیم.